In light of the proposed Mufti (FT) Bill, which was announced to be debated in Parliament on October 16-17, 2024, by Minister in the Prime Minister’s Department Dato’ Dr Mohd Naim Mokhtar, there is an urgent need to draw attention to the far-reaching consequences this legislation poses. 

The Mufti (FT) bill is part of a broader five-year roadmap to strengthen Syariah laws within the Federal Territories, as announced by then-Deputy Minister in the Prime Minister’s Department, YB Datuk Ahmad Marzuk Shaary in 2021 when Perikatan Nasional was in power. Besides the Mufti Bill, three other bills would be introduced as part of this roadmap – the Wakaf Bill, the Syariah Court Bill, the Control and Restriction on the Propagation of Non-Muslim Religions Bill, and the amendment to seven existing legislations.

The Mufti (FT) Bill, which was first read in Parliament on 2^nd July 2024 under the Unity Government threatens to undermine individual freedoms, human rights, and institutional accountability in the constitution of Malaysia. Additionally, it risks violating Malaysia’s commitments to humanity and Islamic moderation under the Amman Message.

Mufti Bill Emboldens Religious Authoritarianism

The Mufti (FT) Bill 2024 proposes significant changes that will grant unprecedented powers to religious authorities and entrench these powers with protection against suits and legal proceedings. This means the Mufti, Deputy Mufti, Akidah consultants, and members of the newly formed religious committees including the Fatwa Committee, Falak Syarie Committee, and Islamic Teaching Supervisory Committee – further consolidates religious authoritiy into a state-driven apparatus, will be shielded from legal accountability. 

Without oversight and recourse for appeals or legal challenges, the unchecked powers of institutions or figures directly undermine the rule of law and justice.

Additionally, the bill seeks to entrench religious control over both the public and private lives of Malaysian Muslims, further complicating the relationship between personal religious freedom and state-sanctioned restrictions.

Legality of gazetted and ungazetted fatwa

While the bill outlines the procedure of issuing a fatwa more distinctly, it also blurs the legal status of gazetted and ungazetted fatwa. Malaysia is the only country in the world that constitutes a gazetted fatwa (i.e. published in the Gazette) as having the force of law. In Section 34 (3) of the Administration of Islamic Law (FT) Act 1993, upon publication in the Gazette, a fatwa shall be binding on every Muslim resident in the Federal Territories. In addition, Muslims, while required to abide by and uphold the fatwa, are still permitted to depart from the fatwa in matters of personal observance, belief, or opinion. Additionally, the fatwa shall be recognised by all (Syariah) Courts in the Federal Territories as all matters laid down therein.

In the proposed Mufti Bill, Section 11 seeks to make fatwas binding on all Muslims in the Federal Territories, not just residents of Federal Territories. It is silent on Muslims being permitted to depart from the fatwa in matters of personal observance, belief, or opinion. In addition, the fatwa shall be recognised by any court regarding all matters stated in the fatwa and doesn’t indicate the scope of jurisdiction to the Federal Territories only.

This raises the question of whether Section 11 applies to fatwas that are both gazetted (diwartakan) and ungazetted (tidak diwartakan)? Additionally, Section 13 outlines the procedure for issuing fatwa affecting the national interest. Thus, does a fatwa constitute law? If so, why is an unelected body or individual being granted the power beyond the democratic remits to create binding laws that affect the personal and religious lives of millions of Muslims in the Federal Territories?

The Role of the Akidah Consultant

Of particular concern is the role of the Akidah consultant (Section 29), who will be tasked with advising on cases of apostasy or perceived deviations from religious belief. There is already an existing Akidah Consultation Unit with very specific functions thus, raising the question as to why there is a need to legislate person/s as Akidah Consultant who shall also perform any other function as directed by the Mufti (Section 29(3)(d)) and who may determine his own procedure based on the guidelines as may be determined by the Mufti (Section 29(6)). Given this vague yet vast provisions, there is high concern that such interventions risk violating Articles 5 and 8 of the Federal Constitution, which protect personal liberty and guarantee equality.

This role will likely lead to coercion in personal matters of faith, infringing on the right to religious self-determination. Malaysia’s reputation as a diverse, multi-faith nation is at risk, and the bill threatens to plunge the country into a situation where religious conformity is mandated and enforced by law, thus stripping away the core tenets of personal freedom.

Mufti, fees and services rendered

The drafters of the bill have done the most enormous disservice to making the Mufti as an individual vulnerable to public scrutiny even before the Act is passed through Section 30(1) The Mufti may impose fees for the services rendered under this Act and that (2) the Mufti may exempt any person from the payment of any fee in relation to services rendered on such terms and conditions as he thinks fit.

What services are being rendered by the Mufti that would require fees to be charged? In addition, Section 32 protects the Mufti and all related persons in the Act to be protected against suits and legal proceedings. Without an oversight body or any legal recourse, these provisions do not protect the integrity of the Mufti and all persons and committees related to this Act.

At a time of high public distrust against institutions or causes related to Islam and vulnerable persons/communities where monies are concerned, it is untenable for individual religious figures to be given carte blanche, especially with a legislative mandate to make decisions that affect the lives of millions of Muslims in the Federal Territories.

International Scrutiny 

The implications of the Mufti Bill also extend to Malaysia’s international commitments under human rights conventions. During the Constructive Dialogue Session at the 88th Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women (CEDAW), Dato’ Dr Sirajuddin Bin Suhaimee, the current  Director-General of JAKIM, stated that female genital cutting (FGC) is “none obligatory by law and purely voluntary” in Malaysia. He further acknowledged that Malaysians have become more aware that the practice is grounded in culture and carries no health benefits.

First, the statement from one of the highest bureaucrats in the religious institution suggests that fatwas are not inherently binding. Therefore, it is perplexing that the Mufti Bill would now seek to make fatwas legally binding contradicting the statement made at CEDAW and other international platforms. Second, this shows the evolving awareness among Malaysian Muslims that not all fatwas are universally applicable.  

This move raises the question: Why are fatwas now being elevated to the status of law when even culturally sensitive issues like FGC are not legally enforced?

Violation of Malaysian Leaders’ Commitment to Amman Message

Malaysia is known as a moderate Muslim nation. However, the Mufti Bill could harm this long international reputation, particularly given Malaysian leaders’ endorsement of the Amman Message.

The Amman Message, issued on November 9, 2004, by King Abdullah II of Jordan, was a significant effort to promote tolerance and unity within the global Muslim community. It clarified the nature of Islam, aiming to counter global misconceptions and tensions linked to Islam following events like the 9/11 attack. Crucially, the Amman Message included:

• Recognition of all eight legal schools of Islam, including Sunni, Shia, and Ibadi.
• A prohibition on declaring other Muslims as apostates (takfir).
• Guidelines for issuing religious edicts (fatwas) to prevent illegitimate rulings and abuses of authority.

Malaysian leaders, including Prime Minister Datuk Seri Anwar Ibrahim, are signatories to the Amman Message. This endorsement obliges Malaysian leaders with a moral responsibility to respect Muslim diversity, prohibit takfir or excommunication of other Muslims, and ensure that fatwas are issued with caution and respect for differences in religious interpretation. 

The Mufti Bill flies in the face of these commitments. By proposing legally binding fatwas and elevating a single-state interpretation of Islam, the bill threatens to marginalise minority sects, disregard the diversity of Islamic thought, and empower religious authorities to impose their views unchecked.

Broader Implications for Religious and Human Rights

The Mufti Bill places Malaysia at odds with international human rights norms, particularly those outlined in the Universal Declaration of Human Rights and the Beirut Declaration. By creating legal frameworks that discriminate against certain religious practices or beliefs, the bill could lead to systemic oppression of minority sects within Islam, as well as the marginalisation of non-Muslim communities.

If this bill is allowed to pass, Malaysia’s standing in the global community could be compromised, with international organizations and human rights bodies taking note of the sharp decline in religious freedom and the rise of authoritarianism in religious governance. The bill sends a clear message that Malaysia is moving away from its commitment to human rights and constitutional protections.

Recommendations 

1. The provisions of the Mufti Bill must be immediately reviewed. The existing legal framework under Act 505 already governs the administration of Islamic law, and it would be far more prudent to strengthen this act rather than create new, standalone legislation with the potential for abuse.
2. The dangerous precedent of granting legal immunity to Muftis and their committees must be abolished. Regardless of their position, citizens should be equally held accountable under the law and democratic processes.
3. Fatwas should remain advisory rather than legally binding. Making fatwas enforceable by law threatens to encroach on individual freedoms and personal beliefs, leading to coercion and discrimination.
4. Malaysia’s legal system must uphold the rights guaranteed in the Federal Constitution, including freedom of religion, belief and thought, equality before the law, and personal liberty. These rights are the backbone of the nation’s democratic values and must not be compromised to expand religious authority.
5. Malaysia must ensure that its laws align with its endorsement of the Amman Message and other international human rights conventions. Respecting Islamic diversity, refraining from takfir, and ensuring that fatwas remain non-binding are essential to preserving religious harmony and peace.

If passed, the Mufti Bill will set a dangerous precedent for the erosion of personal liberties, religious autonomy, human rights and democracy.

It is imperative that the public, legal experts, civil society and human rights organisations rally to oppose this bill before it irreversibly alters Malaysia’s legal and religious landscape. 

The time to act is now—before the forces of authoritarianism and religious control overwhelm Malaysia’s democratic institutions and global commitments.

*****

Kenyataan Akhbar dalam Bahasa Melayu:

Kesan Jangka Panjang Rang Undang-Undang Mufti

Berhubung RUU Mufti (Wilayah-Wilayah Persekutuan) 2024 yang akan dibahaskan di Parlimen pada 16-17 Oktober 2024 oleh Menteri di Jabatan Perdana Menteri Dato’ Dr Mohd Naim Mokhtar, terdapat keperluan untuk meneliti kesan jangka panjang yang bakal berlaku disebabkan oleh undang-undang ini.

RUU Mufti (Wilayah-Wilayah Persekutuan) 2024  adalah sebahagian daripada pelan hala tuju lima tahun untuk mengukuhkan undang-undang Syariah di Wilayah Persekutuan, seperti yang diumumkan oleh Timbalan Menteri di Jabatan Perdana Menteri, YB Datuk Ahmad Marzuk Shaary pada 2021 semasa Perikatan Nasional memerintah. Selain RUU Mufti (Wilayah-Wilayah Persekutuan) 2024, tiga rang undang-undang lain juga akan diperkenalkan sebagai sebahagian daripada pelan hala tuju ini – RUU Wakaf, Rang Undang-Undang (RUU) Akta Mahkamah Syariah (Bidang Kuasa Jenayah) 1965 (RUU 355), RUU Kawalan dan Sekatan ke atas Penyebaran Agama Bukan Islam, dan pindaan kepada tujuh perundangan sedia ada.

Rang Undang-undang Mufti (Wilayah-Wilayah Persekutuan) 2024, bacaan kali pertama di Parlimen pada 2 Julai 2024 di bawah Kerajaan Perpaduan akan mengancam kebebasan individu, hak asasi manusia, dan akauntabiliti institusi dalam perlembagaan Malaysia. Selain itu, RUU ini juga berisiko melanggar komitmen Malaysia terhadap kemanusiaan dan kesederhanaan Islam di bawah Risalah Amman (Amman Message).

Rang Undang-Undang Mufti Menyemarakkan Autoritarianisme Agama

Rang Undang-undang Mufti (WP) 2024 mencadangkan satu perubahan ketara yang akan memberikan kuasa besar kepada pihak berautoriti agama sehinggakan mereka diberi perlindungan daripada disaman atau diambil tindakan undang-undang atas apa-apa yang mereka putuskan. Hal ini bermakna Mufti, Timbalan Mufti, perunding Akidah, dan ahli-ahli jawatankuasa agama yang bakal ditubuhkan termasuk Jawatankuasa Fatwa, Jawatankuasa Falak Syarie, dan Jawatankuasa Penyeliaan Pengajaran Islam – sekali gus mengukuhkan kuasa agama menjadi alat yang dipacu kerajaan negeri, akan dilindungi daripada tindakan undang-undang.

Tanpa pantauan dan ruang untuk dikenakan tindakan undang-undang, kuasa institusi atau figura yang tidak dikawal ini secara langsung menjejaskan kedaulatan undang-undang dan keadilan.

Selain itu, rang undang-undang tersebut bertujuan untuk mengukuhkan kawalan agama ke atas kehidupan umum dan peribadi umat Islam Malaysia, seterusnya merumitkan hubungan antara kebebasan beragama peribadi dan sekatan yang dibenarkan kerajaan.

Keabsahan fatwa yang diwartakan dan tidak diwartakan

Walaupun rang undang-undang tersebut menggariskan prosedur pengeluaran fatwa dengan lebih jelas, rang undang-undang itu juga telah mengaburkan status undang-undang fatwa yang diwartakan dan tidak diwartakan. Malaysia adalah satu-satunya negara di dunia yang membentuk fatwa yang diwartakan (iaitu diterbitkan dalam Warta) sebagai mempunyai kuasa undang-undang. Dalam Seksyen 34 (3) Akta Pentadbiran Undang-undang Islam (FT) 1993, apabila disiarkan dalam Warta, fatwa hendaklah mengikat setiap penduduk Islam di Wilayah Persekutuan. Di samping itu, orang Islam, walaupun diwajibkan untuk mematuhi dan menjunjung fatwa, masih dibenarkan untuk meninggalkan fatwa dalam hal ketaatan peribadi, kepercayaan, atau pendapat. Di samping itu, fatwa itu hendaklah diiktiraf oleh semua Mahkamah (Syariah) di Wilayah Persekutuan sebagaimana semua perkara yang ditetapkan di dalamnya.

Dalam cadangan Rang Undang-Undang Mufti, Seksyen 11 bertujuan menjadikan fatwa dipatuhi oleh semua umat Islam di Wilayah Persekutuan, bukan hanya penduduk Wilayah Persekutuan. Ia tidak menyatakan tentang kelonggaran untuk tidak terikat dengan fatwa dalam hal ketaatan peribadi, kepercayaan, atau pendapat. Di samping itu, fatwa hendaklah diiktiraf oleh mana-mana mahkamah berhubung semua perkara yang dinyatakan dalam fatwa dan juga tidak menyatakan skop bidang kuasa tidak terhad kepada Wilayah Persekutuan sahaja.

Ini menimbulkan persoalan sama ada Seksyen 11 terpakai kepada fatwa yang diwartakan dan tidak diwartakan? Selain itu, Seksyen 13 menggariskan prosedur untuk mengeluarkan fatwa yang menjejaskan kepentingan negara. Justeru, adakah fatwa merupakan undang-undang? Jika ya, mengapa badan atau individu yang tidak sepatutnya telah diberi kuasa di luar prinsip demokrasi untuk mewujudkan undang-undang yang mengikat yang menjejaskan kehidupan peribadi dan agama berjuta-juta umat Islam di Wilayah Persekutuan?

Peranan Perunding Akidah

Kerisauan utama ialah peranan perunding Akidah (Seksyen 29), yang akan ditugaskan untuk memberi nasihat mengenai kes murtad atau kes yang dianggap menyimpang daripada kepercayaan agama. Unit Perundingan Akidah sudah pun diwujudkan dengan fungsi yang sangat khusus, justeru menimbulkan persoalan apakah keperluan untuk melantik seseorang sebagai Perunding Akidah yang juga akan melaksanakan fungsi lain seperti yang diarahkan oleh Mufti (Seksyen 29(3) (d)) dan sesiapa yang boleh menentukan prosedur berdasarkan garis panduan yang ditentukan oleh Mufti (Seksyen 29(6)). Peruntukan yang tidak jelas dan luas ini menimbulkan kebimbangan bahawa campur tangan sedemikian berisiko melanggar Perkara 5 dan 8 Perlembagaan Persekutuan, yang melindungi kebebasan peribadi dan menjamin kesaksamaan.

Peranan ini berkemungkinan akan membawa kepada paksaan dalam hal peribadi akidah, melanggar hak untuk menentukan nasib sendiri dalam beragama. Reputasi negara Malaysia sebagai sebuah negara berbilang agama akan terancam, dan rang undang-undang itu mengancam untuk menjerumuskan negara ke dalam situasi di mana pematuhan agama dimandatkan dan dikuatkuasakan oleh undang-undang, sekali gus melucutkan prinsip teras kebebasan peribadi.

Mufti, yuran dan perkhidmatan yang diberikan

Penggubal rang undang-undang ini telah melakukan kesalahan yang paling besar apabila menjadikan Mufti sebagai individu terdedah kepada penelitian awam walaupun sebelum Akta itu diluluskan melalui Seksyen 30(1).

Mufti boleh mengenakan bayaran untuk perkhidmatan yang diberikan di bawah Akta ini dan (2) Mufti tersebut boleh mengecualikan mana-mana orang daripada pembayaran apa-apa yuran yang berkaitan dengan perkhidmatan yang diberikan atas apa-apa terma dan syarat yang difikirkannya wajar.

Apakah perkhidmatan yang diberikan oleh Mufti sehingga perlu adanya bayaran? Di samping itu, Seksyen 32 melindungi Mufti dan semua orang yang berkaitan dalam Akta untuk dilindungi daripada disaman dan diambil tindakan undang-undang. Tanpa badan pengawasan atau sebarang tindakan undang-undang, peruntukan ini tidak melindungi integriti Mufti dan semua orang dan jawatankuasa yang berkaitan dengan Akta ini.

Dalam keadaan orang awam mempunyai keraguan tinggi terhadap kewangan atau dana yang berkaitan dengan institusi atau perjuangan atas nama Islam, adalah tidak wajar bagi seseorang tokoh agama diberikan carte blanche, apalagi dengan mandat untuk membuat keputusan yang akan menjejaskan kehidupan berjuta-juta umat Islam di Wilayah Persekutuan.

Pemerhatian Antarabangsa

Implikasi Rang Undang-undang Mufti juga merangkumi komitmen antarabangsa Malaysia di bawah konvensyen hak asasi manusia. Semasa Sesi Dialog Konstruktif di Konvensyen Penghapusan Segala Bentuk Diskriminasi Terhadap Wanita (CEDAW) ke-88, Dato’ Dr Sirajuddin Bin Suhaimee, Ketua Pengarah JAKIM semasa, menyatakan bahawa pemotongan alat kelamin wanita (FGC) adalah “tidak wajib di bawah undang-undang dan secara sukarela” di Malaysia. Beliau seterusnya mengakui bahawa rakyat Malaysia semakin sedar bahawa amalan itu berasaskan budaya dan tidak membawa sebarang manfaat kesihatan.

Pertama, seorang birokrat tertinggi dalam institusi agama telah menyatakan secara terbuka bahawa fatwa tidak mengikat sebagai hukum atau lebih tepat lagi, perundangan. Oleh itu, adalah membingungkan jika Rang Undang-undang Mufti ini  mengabsahkan fatwa sebagai hukum atau perundangan yang bercanggah dengan kenyataan yang dibuat di CEDAW dan platform antarabangsa yang lain. Kedua, ini menunjukkan kesedaran yang semakin berkembang dalam kalangan umat Islam Malaysia bahawa tidak semua fatwa boleh digunakan secara universal.

Langkah ini menimbulkan persoalan: Mengapakah fatwa kini dinaikkan kepada status perundangan  sedangkan isu sensitif budaya seperti FGC tidak dikuatkuasakan secara sah?

Pelanggaran Komitmen Pemimpin-pemimpin Malaysia terhadap Risalah Amman 

Malaysia dikenali sebagai sebuah negara Islam yang moderat. Walau bagaimanapun, Rang Undang-undang Mufti boleh menjejaskan nama baik ini, terutamanya memandangkan sokongan pemimpin Malaysia terhadap Risalah Amman.

Risalah Amman, yang dikeluarkan pada 9 November 2004, oleh Raja Abdullah II dari Jordan, merupakan sebuah usaha penting untuk menggalakkan toleransi dan perpaduan dalam masyarakat Islam global. Ia menjelaskan sifat Islam yang bertujuan untuk menentang salah tanggapan global dan ketegangan yang dikaitkan dengan Islam berikutan peristiwa seperti serangan 9/11. Isi penting dalam Risalah Amman termasuk:

• Pengiktirafan kepada semua lapan mazhab, termasuk Sunni, Syiah, dan Ibadi.
• Larangan mengisytiharkan orang Islam lain sebagai murtad (takfir).
• Garis panduan untuk mengeluarkan fatwa agama untuk mencegah penghakiman yang tidak sah dan penyalahgunaan kuasa.

Pemimpin Malaysia, termasuk Perdana Menteri Datuk Seri Anwar Ibrahim, adalah penandatangan Risalah Amman. Pengesahan ini mewajibkan pemimpin Malaysia mempunyai tanggungjawab moral untuk menghormati kepelbagaian Muslim, melarang takfir atau pengusiran orang Islam lain, dan memastikan fatwa dikeluarkan dengan berhati-hati dan menghormati perbezaan tafsiran agama.

Rang Undang-undang Mufti bercanggah dengan komitmen ini. Dengan mencadangkan fatwa adalah mengikat dari segi perundangan serta penumpuan kepada penafsiran Islam yang tunggal, rang undang-undang itu mengancam untuk meminggirkan mazhab minoriti, mengabaikan kepelbagaian pemikiran Islam, dan memberi kuasa kepada pihak berkuasa agama untuk mengenakan pandangan mereka tanpa kawalan.

​​Implikasi yang Lebih Luas untuk Agama dan Hak Asasi Manusia

Rang Undang-undang Mufti meletakkan Malaysia bertentangan dengan norma hak asasi manusia antarabangsa, khususnya yang digariskan dalam Deklarasi Hak Asasi Manusia Sejagat dan Deklarasi Beirut. Dengan mewujudkan sebuah rangka kerja undang-undang yang mendiskriminasi amalan atau kepercayaan agama tertentu, rang undang-undang itu boleh membawa kepada penindasan bersistem terhadap mazhab minoriti dalam Islam, serta peminggiran masyarakat bukan Islam.

Sekiranya rang undang-undang ini diluluskan, kedudukan Malaysia dalam kalangan komuniti global berpotensi terjejas, dengan pertubuhan antarabangsa dan badan hak asasi manusia mengambil perhatian terhadap kemerosotan mendadak dalam kebebasan beragama dan kebangkitan autoritarianisme dalam tadbir urus agama. Rang undang-undang itu menghantar mesej jelas bahawa Malaysia semakin jauh daripada komitmennya terhadap hak asasi manusia dan perlindungan perlembagaan.

Cadangan Segera

1. Peruntukan Rang Undang-undang Mufti hendaklah disemak segera. Rangka kerja undang-undang sedia ada di bawah Akta 505 sudah pun mengawal pentadbiran undang-undang Islam, dan adalah lebih bijak untuk mengukuhkan akta ini daripada mencipta undang-undang baharu yang berdiri sendiri dan berpotensi disalahgunakan.
2. Memansuhkan segera kekebalan undang-undang kepada Mufti, jawatankuasa dan individu di bawah rang undang-undang Mufti ini. Tanpa mengira kedudukan, rakyat Malaysia mempunyai tanggungjawab sama di bawah undang-undang dan proses demokrasi.
3. Fatwa harus kekal sebagai satu bentuk nasihat daripada mengikat secara perundangan. Menjadikan fatwa boleh dikuatkuasakan oleh undang-undang akan mengancam kebebasan individu dan kepercayaan peribadi yang membawa kepada paksaan dan diskriminasi.
4. Sistem perundangan Malaysia mesti menegakkan hak yang dijamin dalam Perlembagaan Persekutuan, termasuk kebebasan beragama, kepercayaan dan pemikiran, kesaksamaan di sisi undang-undang, dan kebebasan peribadi. Hak-hak ini adalah tunjang kepada nilai demokrasi negara dan tidak boleh dikompromi untuk meluaskan kuasa agama.
5. Malaysia mesti memastikan bahawa undang-undangnya sejajar dengan pengesahan Risalah Amman dan konvensyen hak asasi manusia antarabangsa yang lain. Menghormati kepelbagaian Islam, menjauhi takfir, dan memastikan fatwa kekal tidak mengikat adalah penting untuk memelihara keharmonian dan keamanan beragama.

Jika diluluskan, Rang Undang-undang Mufti akan menetapkan preseden berbahaya bagi penghakisan kebebasan peribadi, autonomi agama, hak asasi manusia dan demokrasi.

Orang ramai, pakar undang-undang, masyarakat sivil dan pertubuhan hak asasi manusia perlu berhimpun untuk menentang rang undang-undang ini sebelum ia mengubah landskap perundangan dan agama Malaysia.

Masa untuk bertindak ialah sekarang—sebelum kuasa autoritarianisme dan kawalan agama mengatasi institusi demokrasi dan komitmen global Malaysia.